Mỹ kháng cự lại sự đe dọa của Trung Quốc trong hồ sơ Biển Đông

Đường 9 vạch : phạm vi đòi hỏi chủ quyền của Trung Quốc tại Biển Đông (DR)




Trước tham vọng của Trung Quốc đòi kiểm soát hầu hết vùng Biển Đông, Hoa Kỳ đã khẳng định lại quyền tự do thông thương hàng hải và kêu gọi Trung Quốc tôn trọng thông lệ và luật pháp quốc tế. Để làm việc này, Washington chủ trương giải quyết trong khuôn khổ đa phương, thay vì song phương.


Tuần trước, nhân Hội nghị ngoại trưởng ASEAN- Hoa Kỳ và Diễn đàn khu vực Đông Nam Á, ARF, tại Hà Nội, ngoại trưởng Hillary Clinton đã làm dấy lên sự giận dữ của Trung Quốc khi bà tuyên bố rằng việc giải quyết hòa bình các tranh chấp ở Biển Đông liên quan đến lợi ích quốc gia của Mỹ. Bộ Ngoại giao Trung Quốc lên án những phát biểu này, coi đây là một sự can thiệp của Mỹ, đồng thời tố cáo Washington có ý đồ quốc tế hóa một vấn đề thuần túy của khu vực.
Tuy nhiên, theo giới phân tích, những phát biểu của bà Clinton tại Hà Nội, cùng với việc Washington tái lập quan hệ hợp tác quân sự với Indonesia, nhân chuyến viếng thăm nước này của bộ trưởng Quốc phòng Robert Gates vào tuần trước, đánh dấu một bước tiến tích cực trong chính sách ngoại giao của chính quyền Obama đối với khu vực châu Á.
Trước tham vọng của Trung Quốc đòi kiểm soát hầu hết vùng Biển Đông, Hoa Kỳ đã khẳng định lại quyền tự do thông thương hàng hải và kêu gọi Trung Quốc tôn trọng thông lệ và luật pháp quốc tế. Để làm việc này, Washington chủ trương giải quyết trong khuôn khổ đa phương, thay vì song phương. Theo tờ Wall Street Journal, có hai lý do giải thích vì sao cần có một giải pháp đa phương cho vấn đề Biển Đông.
Trước tiên, là các vụ tàu Trung Quốc quấy nhiễu tàu Mỹ và những yêu sách quá đáng về chủ quyền của Trung Quốc tại Biển Đông, bao gồm gần như toàn bộ vùng biển này, kể cả hải phận quốc tế và những nơi mà Việt Nam, Philippines, Malaysia, Đài Loan cũng đang đòi chủ quyền. Điều này cho thấy là Bắc Kinh không tôn trọng các chuẩn mực giao thông hàng hải quốc tế và tìm cách ngăn chặn các hoạt động quân sự hợp pháp của Mỹ tại vùng biển.
Lý do thứ hai là Trung Quốc chỉ muốn đàm phán song phương để dễ dàng áp dụng chính sách « cây gậy và củ cà rốt ». Để bảo vệ quyền lợi của mình, Việt Nam, Malaysia, Philippines không thể đứng riêng rẽ mà phải phối hợp với nhau và đặc biệt là với Mỹ. Với cách tiếp cận vấn đề như vậy, Hoa Kỳ sẽ làm thất bại chính sách chia để trị của Trung Quốc tại khu vực Đông Nam Á.
Theo giới phân tích, Trung Quốc sẽ gây áp lực mạnh mẽ nhằm buộc các nước ASEAN chấp nhận đòi hỏi của mình. Chính quyền Bắc Kinh sẽ thuyết phục rằng Trung Quốc là một nước châu Á, trong khi đó, sự mong đợi vào Mỹ thì mong manh, không chắc chắn.
Giới chuyên gia Mỹ, được báo The Wall Street Journal trích dẫn, cho rằng để bác bỏ lập luận trên đây của Trung Quốc, Hoa Kỳ phải có một số hành động cụ thể. Trước hết là dùng sức mạnh quân sự hỗ trợ cho chính sách ngoại giao. Trong thời gian qua, uy thế quân sự của Mỹ ở vùng Đông Nam Á đã bị xói mòn. Do vậy, bộ Quốc phòng cần có một kế hoạch tương xứng với sự hiện diện ngày càng gia tăng về quân sự của Trung Quốc trong khu vực.
Bên cạnh đó, để thúc đẩy cách tiếp cận vấn đề đa phương, Washington nên lập một cơ quan đại diện Quan hệ Đối tác Khu vực châu Á, đặt tại thủ đô một nước đồng minh, giống như cơ quan đại diện của Mỹ tại Bruxelles, phụ trách quan hệ với Liên Hiệp Châu Âu. Vấn đề không phải là xây dựng một kiểu liên minh quân sự như NATO ở châu Á mà chỉ nhằm thiết lập mạng lưới đồng minh, đối tác có quan hệ hợp tác chặt chẽ với nhau tại châu Á.
Khi tổng thống Barack Obama mới nhậm chức, chính quyền của ông đã trấn an Bắc Kinh rằng Hoa Kỳ không phản đối việc Trung Quốc phát triển và trở thành một siêu cường. Quan điểm này đã làm cho Bắc Kinh suy luận rằng Mỹ đã suy yếu và tỏ thái độ hung hăng khi tuyên bố Biển Đông nằm trong vùng lợi ích cốt lõi của mình. Do vậy, giới chuyên gia Mỹ cho rằng đã đến lúc Hoa Kỳ cần phải trấn an các đồng minh và đối tác tại Đông Nam Á, qua việc tạo dựng những cơ chế hợp tác cần thiết để thực hiện chính sách ngoại giao mới của Mỹ đối với khu vực này