Đức Đạt Lai Đạt Ma

Vì sao phương Tây yêu mến Dalai Lama?












Với chính phủ Trung Quốc và nhiều người
dân nước này, Dalai Lama là kẻ khích động bạo lực, biện hộ cho một xã
hội phong kiến, thần quyền, lạc hậu, tàn nhẫn.
Nhưng với nhiều chính trị gia và người dân Tây
phương, Đức Dalai Lama là siêu anh hùng chính trị, tinh thần luôn mỉm
cười.
Với một số người, ông thuộc vào hàng ngũ đại
nhân vật mà hiện chỉ có một người nữa - Nelson Mandela.
Thật khó mà không nghĩ rằng Dalai Lama được một
số người gần như xem là Ông già Noel thân thiết, nói như Tiến sĩ Nathan
Hill, giảng viên cao cấp về Tây Tạng ở trường Nghiên cứu phương Đông và
châu Phi (SOAS), London.
"Ông rất ăn ảnh. Ở phương Tây chúng ta thích
những ngôi sao. Ông là người cực kỳ dễ bắt chuyện, cực kỳ thông minh.
Tôi thấy ông ấy cực kỳ khôn ngoan về chính trị, luôn nhìn về phía
trước."
Có nhiều người ở Tây phương tìm kiếm một lực đẩy
tinh thần không đe dọa trong thời đại của chủ nghĩa vật chất - đó là
gợi ý của Alexander Norman, người gần đây viết sách, Những cuộc đời bí
mật của Dalai Lama.
"Có khao khát to lớn ở phương Tây thế tục...khát
khao những gì trái với những lợi ích mà xã hội công nghiệp hiện đại có
thể đem tới."
Thử tìm trên Amazon về các sách của Dalai Lama
và ta thấy danh sách dài những lời khuyên tinh thần và giúp đỡ.
Sự mến mộ Dalai Lama cũng đánh vào ý tưởng của
một số người phương Tây về Tây Tạng như một thiên đường xa xôi.


Hình ảnh Dalai Lama
từ khi còn trẻ đến hôm nay





Tiến sĩ Hill nói: "Tây Tạng có chính sách từ
1792 tới 1903 không để cho người phương Tây vào nước họ. Nó tạo ra một
huyền thoại. Một quốc gia gần như đóng cửa trước người da trắng."
"Khi ta có thêm thông tin, ta hình dung Tây Tạng
như một miền đất huyền hoặc của màu nhiệm và kỳ diệu. Đó là sản phẩm
của văn học du ký phiêu lưu châu Âu."
Có cảm giác Dalai Lama được mô tả về chính trị
theo một cách không hoàn toàn đúng như thực tế.
Norman nói: "Phần nào đó, ngài là bức ảnh quảng
cáo cho nhiều phong trào - quyền động vật, tôn giáo. Có nhiều suy nghĩ
phi thực tế xoay quanh Dalai Lama."
Bối rối
Sự bối rối của phương Tây về Dalai Lama được
minh họa rõ nhất bởi những cố gắng phân tích quan điểm của ngài về quyền
của người đồng tính.
Ông đã biểu lộ sự ác cảm với tình dục đồng tính,
và ngay cả tình dục đường miệng giữa những cặp bạn tình, nhưng có những
lúc lại có quan điểm tinh tế hơn, theo lời Norman.
"Ngài sẽ nói đó là lựa chọn của bạn, tùy vào
lương tâm con người. Ngài rất để ý việc không làm người khác mất lòng."
Một số người Tây Tạng lưu vong chỉ trích ngài là
giữ quan điểm trung hòa, phi bạo lực, theo Norman. Những người khác thì
chỉ trích ngài là đã sai lầm khi cấm thờ phụng thần có tên Shugden.
Robert Barnett, giám đốc Nghiên cứu Tây Tạng
Hiện đại ở Đại học Columbia, nói: "Trong những người lưu vong, ngày càng
có thiểu số công khai chống đối ngài, nhưng đó là thiểu số nhỏ."
"Bên trong Tây Tạng, gần như ai nấy đều ngưỡng
mộ ngài, và vì cố gắng có giải pháp phi bạo lực."
Đã có tranh luận là liệu Dalai Lama và các đồng
sự có vẽ bức tranh chính xác về Tây Tạng trước sự can thiệp của Trung
Quốc năm 1950, hay liệu huyền thoại có phải là do những người ngưỡng mộ ở
phương Tây tạo ra.
Tiến sĩ Hill nói một số người ngưỡng mộ mù quáng
còn tin rằng ở Tây Tạng trước 1950, "phụ nữ hưởng quyền bình đẳng và
tất cả đều chan hòa với môi trường."
Nhưng theo Norman, trách nhiệm cho việc thần
thánh hóa không thể quy hoàn toàn cho Dalai Lama.
"Ta có thể cáo buộc ngài vẽ một bức tranh phi
thực tế về Tây Tạng. Nhưng mặt khác, người Tây Tạng thực sự nghĩ về đất
nước họ như vậy - hình ảnh lãng mạn."
Sự chỉ trích của Trung Quốc về Dalai Lama, mặc
dù chủ yếu liên quan ý tưởng rằng Tây Tạng đã thuộc về Trung Quốc trong
lịch sử, nhưng nó cũng lên án ý tưởng rằng đã có một thiên đường
Shangri-La trước 1950, mà thay vào đó, họ tập trung về chế độ nô lệ và
điều kiện sống tồi tệ.
Donald Lopez, Giáo sư Nghiên cứu Tây Tạng và
Phật giáo ở Đại học Michigan, nói: "Dalai Lama là một trong những nhà
chỉ trích gay gắt nhất về 'Tây Tạng cũ'."
"Ngài không phải là người cung cấp Hội chứng
Shangri-La. Có bằng chứng là ngài sẽ đưa ra cải tổ chính trị nếu người
Trung Quốc đã không xâm lăng."


Dalai Lama cũng có
óc hài hước





Theo Giáo sư Barnett, ý tưởng rằng người phương
Tây tôn thờ Dalai Lama mà không biết gì về sự phức tạp của Tây Tạng thì
là sai lầm, cho dù ý này "rất thời thượng".
Ngoại giao tách trà
Vị trí của Tây Tạng ở điểm giao nhau của ba
cường quốc hạt nhân và đóng vai trò quan trọng về nguồn cung cấp nước
cho thế giới sẽ luôn khiến Tây Tạng vượt lên trên thân phận chỉ là thứ
tiêu khiển của phương Tây.
Có động cơ rõ ràng cho các lãnh đạo chính trị
tiếp xúc với ngài bất chấp sức ép Trung Quốc. Với những ai không thoải
mái về vi phạm nhân quyền của Trung Quốc, đây là cơ hội làm Trung Quốc
bực mình mà không gây ra tình huống ngoại giao bùng nổ.
Giáo sư Barnett nói Dalai Lama "là cơ hội lý
tưởng cho họ, vì là lãnh đạo chính trị, ngài đòi hỏi rất ít - ngài dường
như vui vẻ chấp nhận một cử chỉ thuần biểu tượng như một tách trà và
một bức ảnh."
"Trung Quốc càng lớn tiếng, các lãnh đạo phương
Tây càng trông có vẻ nguyên tắc và mạnh mẽ khi gặp ngài."
Có lẽ dễ hiểu vì sao ngài đã gặp mọi tổng thống
Hoa Kỳ đương nhiệm từ năm 1991.
Nhưng với người thường, dù đúng hay sai, sức hấp
dẫn của Dalai Lama liên quan nhiều hơn đến sức thu hút của nhân vật này
và những tư tưởng mà họ tin rằng ngài có thiện cảm.
Như ghi nhận của Norman, các fan hâm mộ phương
Tây của ngài nhìn thấy một "vị thánh thế tục" hoặc một "thượng đế đúng
đắn về chính trị giữa một thế giới vắng thượng đế".